Ölkəmizdə aviabiletlərin yüksək qiymətləri uzun illərdir başqa ölkələrdən gələn vətəndaşları, bir çox mütəxəssisləri və turistləri narazı salır. Ancaq vəziyyət dəyişmir.
Koronavirus pandemiyası səbəbindən digər ölkələrə olduğu kimi, ölkəmizə də turist axını xeyli azalıb. Ancaq təyyarə biletlərinin qiymətləri yüksək səviyyədə qalırsa, pandemiya bitdikdən sonra da çox sayda turist gözləmək lazım deyil. Bundan əvvəl, Azərbaycana və deyək ki, Gürcüstana bir səyahət arasında bir çox turist sonuncunu seçirdi. Bu, xüsusilə daha sərfəli aviabiletlər səbəbindən baş verirdi. İndi dünya miqyasında insanlar arasında gəlirlər azalıb və onlar iqtisadi cəhətdən daha çox sərfəli turizm istiqamətlərini seçəcəklər.
Xatırladaq ki, bu yaxınlarda “Azərbaycan Hava Yolları” QSC-də Müşahidə Şurasının yaradılması ilə bağlı Prezidentin sərəncamı oldu. Bu fonda Məclisin üzvü Vüqar Bayramov təyyarə biletlərinin baha qiymətini gündəmə gətirib.
Qeyd edək ki, bu Şura şirkətin fəaliyyətinə ümumi nəzarət və idarəetməni həyata keçirmək üçün yaradılıb. Xüsusilə şirkətin uzunmüddətli inkişaf strategiyasını təsdiq etmək səlahiyyətinə malikdir. QSC-nin xərc və gəlir smetalarını təsdiq edir və icrasına nəzarəti həyata keçirir, siyasəti, müəyyən fəaliyyət sahələri üçün daxili qaydaları, habelə şirkətin filial və nümayəndəliklərinin müddəalarını təsdiq edir və s.
Bayramovun sözlərinə görə, pandemiyadan sonrakı dövrdə bir çox istiqamətdə ucuz uçuşların sayının artması, həmçinin bilet qiymətlərinin enməsi prioritet məsələlərdən olmalıdır: “Turizmin inkişafı da birbaşa yüksək keyfiyyətli və ucuz aviabiletlərin sayından asılıdır. Ümumiyyətlə, yeni dövr islahatlarının strateji prioriteti dövlətə məxsus müəssisələrdə korporativ idarəetmənin formalaşması və inkişafı olacaq”.
İqtisadçı ekspert Fuad Əlizadə AYNA-ya şərhində deyib ki, aviabiletlərin qiymətləri bazar tərəfindən tənzimlənir: “Sərnişin axını nə qədər çox olarsa, qiymətlər o qədər aşağı olur. Təyyarə biletlərinin dəyəri pandemiya ilə əlaqədar məhdudiyyətlər - sərnişinlərin yerləşdirilməsi və digər məsələlərlə bağlı səbəblərdən artdı. Pandemiya azaldıqda, qiymətlər pandemiyaöncəsi səviyyələrə dönəcək”.
Onun sözlərinə görə, hər bir aviaşirkət qiymət siyasətini həyata keçirir, lakin qiymətlər əsaslandırılmaya bilməz: “Təyyarə parkını, onlara texniki xidmət göstərməyi və s. nəzərə almaq lazımdır. “Azərbaycan Hava Yolları”nın struktur bölməsi olan aşağı büdcəli hava yolu şirkəti “Buta Airways” daha sərfəli qiymətlər təklif edir. Bir çox xarici hava yolu şirkəti də Azərbaycandan və Azərbaycana uçur, buna görə də sərnişinlər arasında seçim etmək üçün kifayət qədər imkan var”.
Davamlı İnkişaf Tədqiqatları Mərkəzinin sədri Nəriman Ağayev isə AYNA-ya açıqlamasında təyyarə biletlərinin bu qədər baha olmasının məntiqsiz olduğunu bildirib: “Məsələn, ölkə daxilində bir nöqtədən uçmaq o birindən daha ucuzdur. Məsələn, Naxçıvan sakininin paytaxta uçması Bakı sakininin Naxçıvana uçmasından daha ucuzdur. Ancaq bütün Azərbaycan vətəndaşları üçün bir qiymət olmalıdır”.
Mütəxəssis AZAL-ın inhisarçı olduğunu və buna qarşı heç bir antiinhisar tədbirinin görülmədiyini söyləyib: “Bugünlərdə mənə AZAL yerüstü xidmət işçilərinin, qiyməti 500 manatdan yuxarı olan gödəkcəsi göstərildi. Bu, vəsaitin silinməsi deyilsə, nədir? AZAL, xüsusilə pandemiya zamanı ona göstərilən etimadı doğrultmadı”.
Xatırladaq ki, Dövlət Statistika Komitəsinin məlumatına görə, bu ilin fevral ayında Azərbaycanda sərnişin hava nəqliyyatı xidmətləri keçən ilin eyni ayına nisbətən orta hesabla 29,2% bahadır. Rəsmi məlumatlara əsasən, sərnişinlərin hava nəqliyyatı ən azı keçən ilin əvvəlindən bəri bahalaşır. 2020-ci ilin yanvar-fevral aylarında aviabiletin qiyməti orta hesabla 6,3% artıb.
“Hava limanında vergilər və yanacaq bahalaşmadığından qiymətlərin niyə artdığı aydın deyil. Və sərnişinlərin dolayı göstəricilərini nəzərə alsaq, hələ də çox sayda sərnişin olduğunu, əksəriyyətinin Rusiyadan olan azərbaycanlılar olduğunu görürük”, - deyə Ağayev vurğulayıb.
Həmsöhbətimiz nəqliyyat sahəsində qiymət artımının hər yerdə baş verdiyini diqqətə çatdırıb: “Sahibkarlar pandemiya səbəbiylə zərərlərini kompensasiya etmək istəyirlər, ancaq bu vəziyyətdə həm potensial, həm də daimi müştərilərini itirmə riski var. Yerli aviaşirkətin işində çox şey dəyişdirilməlidir, bu bazarın ehtiyaclarını bilən mütərəqqi gəncləri cəlb etmək, müştərilərlə işi və xidməti yaxşılaşdırmaq lazımdır”.
“Onsuz da hava limanına daxil olan kimi xidmətin “axsadığını” başa düşürsən. Hava limanına girən sürücü birisini düşürtmək üçün beş dəqiqə də dayansa, pul ödəməlidir. Bir çox hava limanlarında, xüsusən də Moskvada hava limanı ərazisində bir avtomobil - ortalama 15 dəqiqə pulsuz dayana bilər”, - deyə ekspert əlavə edib.
Ucuz qiymətli “Buta Airways” aviaşirkətinə gəldikdə isə, Ağayevin fikrincə, şirkətin potensialı var: “Ancaq aşağı büdcəyə baxmayaraq, xidmətin yaxşılaşdırılması üçün bir çox məqamların düşünülməsi vacibdir. İstehlakçı məmnun olarsa, şirkət mütləq qazanc əldə edəcək”.
