Neftin qiymətinin düşməsinin manata və ölkə iqtisadiyyatının demək olar ki, bütün sahələrinə ciddi təsiri hər keçən gün daha çox hiss edilməkdədir. Hökumət büdcə xərclərinə nəzarəti gücləndirməyə, qiymət artımının qarşısının inzibati üsullarla almağa çalışır. Bununla bərabər sahibkarların və daha iri şirkətlərə nəzarət edən oliqarxların “boğazından”dan bərk-bərk yapışıb. Bu proses artıq tək paytaxt Bakını deyil, ucqarlarda da ciddi narahatlıq doğurmağa başlayıb.

Bizi bilgiləndirən qaynağın iddiasına görə, bəzi iri oliqarxlar bir sıra iri və nisbətən xırda şirkətlərini  bağlamağa məcbur olublar ki, bunların bir çox istehsal müəssisələridir. Məcburi məzuniyyətə göndərilən işçilərə bunun “müvəqqəti, amma nə konkret nə zamanadək davam edəcəyi”,  deyilməyib. Ölkədə işsizliyin artması isə sosial gərginliyə səbəb ola bilər ki, indilikdə bu iqtidara əlavə başağrısı gətirər. 

Mənbəmiz deyib ki, bu cür vəziyyət Vergilər Nazirliyini dərhal müəyyən “güzəştə” vadar edib. Nazirlik “istehsal müəssisələrini bağlamayın, müəyyən güzəştə gedərik” mesajını verib. “Müəyyən güzəşt” dedikdə isə əslində burda yenilik yoxdur. Əvvəllərdə müəssisəyə “çökən” vergi müfəttişləri həm istehsal olunan mallarla, həm buradakı işçilərlə bağlı vergini yarıbayarı toplayırdı. Son iki ayda isə “hamısını verin” deyilməsi sahibkarları bütün qazancdan qoyur ki, aydındır ki, heç bir ağlı başında olan iş adamı əlindəkinin hamısını yalnız vergiyə getməsinə razı ola bilməz...

Bu narazılıqlar fonunda oliqarxların biri ilə yaxınlığı iddia edilən deputat Qüdrət Həsənquliyevin açıqlaması da diqqətçəkəndir. Q.Həsənquliyev deyib ki, mərhum prezident Heydər Əliyevin zamanında Vergilər Nazirliyi istənilən an gedib sahibkarı yoxlaya bilməzdi: “Nəinki yoxlaya bilməz, heç gedib o binaya girə bilməzdi. Yəni qanunla dəqiq müəyyənləşib ki, sahibkar ildə neçə dəfə yoxlanıla bilər və hansı hallarda hansı yoxlama aparıla bilər. Vergilər Nazirliyi yalnız qanunla müəyyən olunmuş müddətdə sahibkarın fəaliyyətini yoxlaya bilər. Çox müxtəlif dövlət orqanları sahibkarların fəaliyyətinə müdaxilə edir. Nəticədə də sahibkarlar çətin duruma salınıb, xüsusilə son 3 ay ərzində bu daha çox hiss olunur, ona görə ki, bizə müraciətlərin sayı artır. 

Biz görürük ki, sahibkarlar çox əziyyət çəkirlər. Sahibkarların fəaliyyətinə bu formada müdaxilə sonda ölkədəki iqtisadi və sosial durumu xeyli pisləşdirəcək. Ona görə ki, xalqı əsas saxlayan kiçik və orta sahibkarlardı. Camaata çörək verən, onları dolandıran bunlardır. Sahibkarlıq mühiti də korlandıqca bu onlarla, yüzlərlə ailənin çörəksiz qalması ilə nəticələnəcək. Çünki tutaq ki, əgər əvvəllər bir kiçik sahibkar 5 ailəni dolandırırdısa, 10 nəfərə də iş verirdisə, indi nə qohum-əqrəbasına kömək edə, nə 10 nəfər işçi saxlaya biləcək. Əgər gəlirlərinin böyük bir hissəsini tutub əlindən alırlarsa, bunun ağır fəsadları qaçılmaz olacaq” deyə, deputat bildirib.  Q. Həsənquliyev əlavə edib ki, bunun qarşısı alınmazsa,  vəziyyət daha da pisləşəcək: “Mən bunu deməkdən çəkinmirəm və bilirəm ki, son vaxtlar sahibkarlar aqressiv formada talan olunur. Bunun qarşısı alınmasa hamımızın sərnişini olduğumuz Azərbaycan adlı gəmini aşkar təhlükə gözləyir”.  

Məlumatlara görə, indi ən çox narazılıq edilən vergilər naziri Fazil Məmmədov da yaxın ətrafına “son aylar çoxlu düşmən qazandım” deyərək, hökumət üzvlərindən daha çox onun bu cür “yükün altına” verilməsindən gileylənib. Xəbər verdiyimiz kimi, nazirə tapşırılıb ki, istisnasız olaraq məmur-oliqarxların nəzarətində olan bütün istehsal müəssisələri - fabrik-zavodları, mini və hipermarketləri, o cümlədən mehmanxana və restoranları son iki ayda vergiyə cəlb edilib. Bu vergitoplama oliqarxların nəzarətində olan ən xırda klinikalarından tutmuş, iaşə obyektlərinədək, tətbiq edilir. 

Üstəlik, əvvəllər iri müəssisələrini külli miqdarda vergidən yayındıraraq büdcəyə simvolik məbləğ ödəyən oliqarxlar indi vergi müfəttişlərinə hesabat yox, büdcəyə astronomik rəqəmli “hesab” verirlər. Vergilər Nazirliyi “vurulan” obyektləri tam sənədləşdirir, yəni yığılan vergidən bir manat belə müfəttişə rüşvət kimi verilməsindən söhbət belə gedə bilməz. “Yoxlamaların bir çoxu və alınan vergi nə qədər qanunsuz olsa da, büdcəyə oturdulan pul sənədi qəpiyinəcən dəqiqdir”. Bu cür total yoxlamalara məruz qalmış sahibkarlardan biri əməkdaşımıza belə söyləyib.

Ciddi narazılıqdan xəbərdar olan iqtidar yetkililəri də sahibkarları arxayın edib ki, ölkə ciddi sınaq qarşısındadır və xüsusilə vergi ilə bağlı görülən tədbirlər müvəqqəti xarakter daşıyır. Belə ki, Avropa Yay Oyunlarından dərhal sonra hakimiyyət iqtisadi sektorda ciddi dəyişikliyə start veriləcək. Öncə sahibkarların ən yaralı yeri olan və korrupsiyanın ən çox tüğyan etdiyi gömrük sisteminin şəffaflaşdırılmasına başlanılacaq. 

Gömrük yüklərinin rəsmiləşdirilməsi “ASAN Xidmət”ə veriləcək, idxal monopoliyası aradan qalxacaq. Hakimiyyət bu yolla həm də gömrükdən yayındırılan büdcə gəlirlərinin ən azı 3-4 milyard manat artmasını proqnozlaşdırır. Yeri gəlmişkən, iqtidarın neft pullarının azalması ilə yanaşı, ölkə xaricində yerləşdirilən iri maliyyələrin çıxarılması üçün müəyyən edilmiş sürəcin hələ tamam olmaması səbəbindən də (əks təqdirdə müqavilə pozulmuş sayıla və ölkə ciddi məbləğ itirə bilər) yarandığı xəbəri var. Amma bu da müvəqqətidir...