BÖHRAN: Yüz minlərlə insan yenə evsiz qalacaq... - Ekspert danışır

Ana səhifə Bizimlə əlaqə

Deputatın oğlu bu dəfə 31 milyonluq tender qazandı

Mənzər xanımın BƏNZƏRİ YOXDURMU? - "Nazirlər dəyişir, amma Mənzər xanım..."

Ucarın icra başçısı Mənsur Məmmədovun “Avtoyoltikintiservis” MMC ilə iş birliyi

Abdin Fərzəliyev Xırdalanda qanunsuz tikintiyə necə icazə verib? -DE-FAKTO

Mədəniyyət Nazirliyində nə baş verir?

Siyəzəni abadlaşdıracaq "Safari": Keçmiş nazirin oğlunu şirkətlə nə bağlayır?

Bakıda SSRİ bayrağı qaldıran İbrahim Əsədli kimdir? - VİDEO

“Binəqədi Park” MMC-dən vətəndaşlar şikayət edir:Vergidən belə yayınıb-VİDEO

Həsənovun 7 aylıq xərci: 22 milyon... - İcazə verin şübhələnək...

Sosial (2-01-2022, 11:12)
BÖHRAN: Yüz minlərlə insan yenə evsiz qalacaq... - Ekspert danışır

Vətəndaşların mənzil ehtiyaclarının ödənilməsi və mənzil vəziyyətinin yaxşılaşdırılması məqsədi ilə İpoteka və Kredit Zəmanət Fondu (Fond) tərəfindən 2021-ci ildə də satmaq öhdəliyi ilə kirayə mexanizmi üzrə proseslər davam etdirilib.

Fondun yaydığı məlumatda bildirilir ki, cari il ərzində 867 mənzil mexanizm çərçivəsində vətəndaşlara təhvil verilib ki, bu da ötən illə müqayisədə 2 dəfədən çoxdur. Ümumilikdə isə, bu günə kimi 1280 sayda mənzil vətəndaşlara təhvil verilib. Kirayə mənzil mexanizmindən faydalanan şəxslərin orta yaş göstəricisi 35 olmaqla, 70%-dən çoxunu gənclər və gənc ailələr təşkil edib.

Ölkə əhalisinin müəyyən bir qisminin kirayədə yaşaması ilə bağlı problem uzun illərdir ki, həllini tapmır. Bu problemin həlli istiqamətində müəyyən addımlar atılsa da, həmin layihələr demək olar ki, evsiz insanlarını sayının azalmasında böyük rol oynamadı. Bu gün hələ də paytaxtda kirayədə yaşayan yüzlərlə insanlar var. Bakıda çox sayda yeni binalar inşa edilsə də, həmin evlərin əksəriyyəti yenə də evi olan vətəndaşlar tərəfindən alınır. Yəni evi olan yenə ev alır, evsiz olan yeni evsiz qalır.

Mərkəzi Bank nəzdində Azərbaycan İpoteka Fondu, Mənzil İnşaatı Dövlət Agentliyi, İpoteka və Kredit Zəmanət Fondu tərəfindən Kirayə mənzillərin verilməsi kimi layihələr həyata keçirilsə də, bu sahədə mövcud problemlər hələ də tam həllini tapmayıb. Qeyd edək ki, 2019-cu ildə ölkə başçısının Fərmanı ilə “Azərbaycan Respublikası İpoteka və Kredit Zəmanət Fondunun yaşayış sahələrini satmaq öhdəliyi ilə kirayəyə verməsi Qaydası”nı təsdiq edib. Bu layihə əsasında mənzil sahibi olanlar da var. Ancaq digər ipoteka növlərindən yararlana bilməyən vətəndaşlar kirayə mənzil layihəsindən istifadə etməyi düşünsə də, bu layihə də onların problemini həll etmədi. Əsas səbəblərdən biri də odur ki, bu layihədə müraciət qaydalarında əsas amillərdən biri kimi həmin şəxsiə məxsus VÖEN-in olması göstərilir və bu da o deməkdir ki, çox sayda vətəndaş ev sahibi ola bilməz.
“Cümhuriyət” qəzetinin suallarını əmlak məsələləri üzrə ekspert Ramil Osmanlı cavablandırıb:

- İpoteka və Kredit Zəmanət Fondu tərəfindən kirayə mənzillər verilməyə başladığında vətəndaşlar bu sahədə poroblemlərinin həll olunacağını düşünsələr də, onların qarşısına rəsmi işlə bağlı-VÖEN tələbi qoyuldu. Belə bir tələbin olması nə dərəcə doğrudur?

- Kirayə mənzillərin verilməsi ilə bağlı məsələnin başqa tərəfləri var. Burada yalnız VÖEN olub- olmaması məsələni həll etmir. Burada əsas məqam kirayə mənzil almaq istəyən vətəndaşın müvafiq tələblərə uyğunluğudur. Əslində Fondun və yaxud digər dövlət qurumlarının həyat keçirdiyi layihələrdə tələblərin bu şəkildə qoyulmasında həm də bir stimullaşdırıcı məqam diqqəti çəkir. Məsələn, elə vətəndaşlarımız var ki, fəhlə deyil, sahibkarlıq fəaliyyəti ilə məşğul olur və normal gəliri var. Onun gəliri tam şəkildə bu layihədən yararlanmağa imkan verir. Ancaq vətəndaş daha çox vergidən yayınmaq istiqamətini seçir və öz gəlirlərini leallaşdırmır. Nəticə etibarilə vətəndaşın öz gəlirlərini leqallaşdırmaması bu tipli layihələrdən kənarda qalmasına gətirib çıxarır. Bu layihələrin özəl tərəfi həm də ondan ibarətdir ki, vətəndaşlar öz gəlirlərini leqallaşdırsın və bu tipli layihələrdə iştirak edə bilsinlər. Ancaq təəssüf ki, vətəndaşın əksəriyyətinin məlumatsızlığı, informasiyanı düzgün emal edə bilməməsi bu kimi məsələlərdə lazım olan effekti vermir. Düşünürəm ki, gələcəkdə vətəndaşların əksəriyyəti layihələrdən yararlanmaq üçün həmin yolu seçməli olacaqlar. Bu layihələrə əlçatanlıq məsələsinə gəldikdə isə həmin layihələr sosial layihələr deyil. Mahiyyət etibarilə kommersiya layihəsidir. Layihəsinin əsas məqsədlərindən biri təbii ki, mənzilə ehtiyacı olan insanlar üçün daha asan yolla mənzil sahibi olmağa şərait yaratmaqdır. Əgər sosial layihə olsaydı, burada aztəminatlı ailələrin düşünülmədiyini qeyd etmək olardı. Nəticə etibarilə sosial layihə olmadığını nəzərə alsaq, məsələ ilə bağlı yanaşma da dəyişir. İpoteka və Kredit Zəmanət Fondu bu layihələri həyata keçirərkən müəyyən işlər görür, xərclər çəkir. Həmin xərclərin geri qaytarılması üçün təbii ki, müəyyən faiz dərəcələri tətbiq olunur. Eyni zamanda, nəzərə almaq lazımdır ki, hazırda ölkədə mənzil sahibi olmaq üçün optimal olan layihələrdən biri məhz satmaq öhdəliyi ilə mənzillərin kirayə verilməsidir. İlkin mərhələdə elə görünür ki, qiymət yuxarıdır. Ancaq nəzərə alsaq ki, təqribən 25 illik müddəti əhatə edir və müəyyən faiz dərəcələri var. Hesab edirəm ki, qiymətlər də optimaldır, çünki mənzillər tam təmirlidir və 25 il müddətində təqdim edilən rəqəm dəyişmir. Yəni inflyasiya olsa da, manatın alıcılıq qabiliyyəti aşağı düşsə də, əgər vətəndaş bu gün 500 manat aylıq vəsait ödəyirsə, 15 ildən sonra da həmin vəsait dəyuşməyəcək.

-Bu gün ölkədə yüzlərlə evsiz vətəndaş var. Onun qarşılığında 1280 mənzil çox az deyilmi?

- Bir məsələni nəzərdən qaçırmamalıyıq ki, bu sosial layihə deyil və dövlət hamıya mənzil paylamır. Burada İKZF-nun xətti ilə belə bir mənzil layihəsi həyata keçirilir. Bu layihələyə marağın nə dərəcə yüksək, yaxud aşağı olması artıq bazardan, tələb və təklifdən asılı olur. Biz ipoteka kreditlərinin başlanması dövrünə baxsaq, 2007-ci ildə il ərzində yararlanaların sayı 200 nəfəri keçmirdi. Ancaq bu gün həmin rəqəm illik 4000-5000 ətrafındadır. Bu prizmadan baxsaq, təqribən 2-3 ildən sonra bu layihədən yararlananların sayı indiki ilə müqayisədə qat-qat çox olacaq.

-Vətəndaş kirayədə qalarkən ödədiyi məbləğ ev sahibinə çatır və o isə dövlətə heç bir vergi ödəmir. Ancaq həmin vətəndaş dövlətdən mənzil əldə edərsə, ödədiyi məbləğ dövlətin hesabına keçəcək və bu zaman layihədən yalnız vətəndaş yararlanmır, dövlət də faydalanır...

- Kirayə götürülən mənzil, məsələn, “Qara Qarayev” metrostansiyası yaxınlığında köhnə binada 65 kvadrat bir mənzilin aylıq kirayə qiyməti minimum 500 manatdır. Nəzərə almaq lazımdır ki, təqribən bundan iki dəfə böyük 95-100 kvadrat tam təmirli mənzilin qiyməti həmin ərazidə bundan 100-150 manat bahadır. Ancaq vətəndaş nəzərə almır ki, hansısa bir şəxsə aylıq kirayə haqqı ödəyir və heç bir halda həmin vəsait geri qayıtmayacaq. Lakin Fondun təqdim etdiyi layihə istiqamətində vətəndaş mənzil alarsa, artıq bir neçə ildən sonra mənzili özününküləşdirə bilər. Burada hesablama aparanda görürük ki, əslində indiki şəraitdə ən optimal layihə budur. Bir var ki, köhnə, orta kommunal şəraitli bir mənzili kirayə götürürsən, kirayə haqqı ödəyirsən, 2 il qaldıqdan başqa bir yerdə yaşayasan. 5 il sonra digər bir mənzildə yaşayırsansa illərlə kirayə haqqı ödəyirsən və nəticədə heç nə əldə etmirsən. Ancaq hökumət sənə tam təmirli mənzil təklif edir, həmin mənzilə görə hardasa aylıq 15-20 faiz artıq vəsait ödəyirsən, 3 və yaxud 25 ildən sonra öz mənzilin olur. Onu da nəzərə almaq lazımdır ki, bu gün mənzilə ödənilən 500 manat kirayə haqqı 3 ildən sonra bazarda mütləq şəkildə dəyişəcək.

Əgər 3 il bundan öncə “Gənclik” metrostansiyası yaxınlığında 3 otaqlı mənzili 350 manata tapmaq mümkün idisə, bu gün bu rəqəm minimum 600 manatdır.

Ancaq layihə çərçivəsində bu rəqəm heç bir halda dəyişmir.

-Ancaq bu da bir faktdır ki, bir çox iş yerlərində işçilər öz fəaliyyətini leqallaşdıra bilmir. Bəs həmin işçi bu baxımdan evsiz qalmalıdır?

-Problem ondadır ki, biz nəyə görəsə işəgötürənin, sahibkarın üzərinə getmirik. Məsələn, işçi 1000 manat əməkhaqqı alırsa, ancaq mən əminən ki, o aylıq gəlir rəsmi qaydada tam şəkildə ifadə olunmur. Biz işə götürəndən tələb etməliyik ki, o gəlirləri leqallaşdırmalıdır ki, vətəndaş dövlətin təqdim etdiyi layihələrdən yararalana bilsin. Ancaq biz dövlətin üzərinə gedirik ki, bundan hamı yararlansın, hamının əli çatsın, nəticə etibarilə təqdim edilən istiqamətdə dövlət hərəkət edərsə, bu, artıq dövlət üçün əlavə yük və zərər deməkdir.